Afweersysteem

Met het afweersysteem (ook wel: immuunsysteem) beschermt het lichaam zichzelf tegen schadelijke micro-organismen. Dankzij dit systeem kan het lichaam schadelijke micro-organismen herkennen en vernietigen. Voorbeelden van schadelijke micro-organismen zijn virussen, bacteriën en parasieten.

De afweerreactie verloopt ongeveer als volgt. Als een schadelijk micro-organisme het lichaam binnendringt, wordt deze door bepaalde cellen van het afweersysteem herkend. Deze cellen zorgen er, samen met andere cellen van het afweersysteem, voor dat het lichaam antistoffen (ook wel: afweerstoffen) gaat maken: stoffen die in staat zijn de binnengedrongen micro-organismen onschadelijk te maken.

Op de plek waar de afweerstoffen tot de aanval overgaan, kan een ontsteking ontstaan. Dat betekent onder andere dat op die plek de bloedvaten wijder open gaan staan. De wijdere bloedvaten zorgen voor een snelle aanvoer van bloed en daarmee van afweerstoffen en ontstekingscellen (die de boel opruimen en proberen de schade herstellen). Ook is een snellere afvoer van afvalstoffen mogelijk. Een ontsteking is te herkennen aan onder meer roodheid, pijn, warmte en zwelling.

Bij SLE

Bij een auto-immuunziekte komt het afweersysteem in actie terwijl het niet nodig is: het afweersysteem reageert op lichaamseigen materiaal. Het ziet delen van het lichaam aan voor indringers. Bij SLE richt het afweersysteem zich tegen de eigen lichaamscellen, en dan met name tegen onderdelen van de celkern. Een belangrijk onderdeel van de celkern is het DNA.

De afweerstoffen binden zich aan de lichaamseigen stoffen. De afweerstof anti-DNA bindt zich bij- voorbeeld aan DNA (dat is vrijgekomen uit afgestorven cellen). Samen vormen de afweerstof en de lichaamseigen stof een immuuncomplex.

Immuuncomplexen zijn tamelijk grote deeltjes. Gewoonlijk worden ze snel opgeruimd door het lichaam, maar bij SLE blijven ze een tijdje door het lichaam zwerven. Uiteindelijk lopen ze vast in een bloedvaatje, bijvoorbeeld in de huid, de gewrichten, de nieren, de longen of de hersenen.

De immuuncomplexen worden schadelijk wanneer ze eenmaal zijn vastgelopen. Ze kunnen een ontsteking van de bloedvaatjes veroorzaken en er kan schade aan het weefsel ontstaan.

Veel verschillende klachten

Bovenstaande verklaart waarom er bij SLE zoveel verschillende klachten voorkomen. De immuuncomplexen kunnen immers overal in het lichaam terechtkomen.

‘Bindweefselziekte’

SLE werd vroeger ook wel een ‘bindweefselziekte’ genoemd. Toen werd nog gedacht dat de oorzaak van de aandoening in het bindweefsel zat. De term ‘bindweefselziekte’ duikt nog wel eens op, bijvoorbeeld op internet. Ook de aandoeningen sclerodermie, het Sjögren-syndroom en MCTD (gemengde bindweefselziekte, oftewel: Mixed Connective Tissue Disease) worden wel bindweefselziekten genoemd.

In werkelijkheid zijn deze aandoeningen net als SLE ‘systemische auto-immuunziekten’: het afweersysteem reageert op het eigen lichaam (auto-immuniteit) en er zijn meerdere organen bij betrokken (systemisch).